ชื่อสมุนไพร : คนทา
ชื่ออื่น ๆ : สีพัน, สีฟันคนทา,กะลันทา (ไทย) , หนามกะแท่ง (เลย), มีชี (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน),จี้,หนามจี้, สีเตาะ (พายัพ)
ชื่อวิทยาศาตร์ : Harrisonia perforata Merr.
ชื่อวงศ์ : SIMAROUBACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นคนทา เป็นพรรณไม้พุ่มแกมเถา หรือเป็นไม้พุ่มเลื้อยทอดเกาะเกี่ยวขึ้นไป มีความสูงได้ประมาณ 3-6 เมตร ลำต้นมีจะมีขนาดโตเท่ากับต้นหมาก เปลือกลำต้นเรียบเป็นสีน้ำตาล และมีหนามแหลมและสั้นตลอดทั้งลำต้นและตามกิ่งก้าน
- ใบคนทา เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงสลับกัน มีใบย่อยประมาณ 11-15 ใบ ใบย่อยมีลักษณะเป็นรูปไข่หรือรูปรี ปลายใบมนถึงแหลม โคนใบสอบ ส่วนขอบใบเป็นหยักแบบห่างๆ ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 2-2.5 เซนติเมตร ใบอ่อนเป็นสีแดง ก้านใบร่วมเป็นปีกแผ่ขยายออกแคบๆ
- ดอกคนทา ออกดอกเป็นช่อ ดอกย่อยมีขนาดประมาณ 5-6 มิลลิเมตร ภายในมีแป้นดอก ดอกย่อยด้านนอกเป็นสีแดงแกมม่วง ส่วนด้านในเป็นสีนวล กลีบดอกและกลีบดอกมีกลีบอย่างละ 4-5 กลีบ ลักษณะเป็นรูปขอบขนาน
- ผลคนทา มีลักษณะค่อนข้างกลม เบี้ยว และฉ่ำน้ำ ผิวผลเรียบเนียนคล้ายแผ่นหนัง ผลอ่อนเป็นสีเขียวอ่อน เนื้อผลค่อนข้างแข็ง ภายในผลมีเมล็ดเดี่ยว เมล็ดแข็งเป็นสีน้ำตาล มีขนาดประมาณ 1-2 เซนติเมตร
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ราก, ทั้งต้น, กิ่งก้าน
สรรพคุณ คนทา :
- ราก รสขมเฝื่อน ใช้ต้มกิน รักษาอาการไข้เพื่อเส้นและเป็นยารักษาอาการท้องร่วง โรคลำไส้ ไข้เหนือ และไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้ตักศิลา แก้ไข้เส้น กระทุ้งพิษไข้หัว ใช้เป็นยาแก้ไข้ทุกชนิด
- ทั้งต้น รสขมเฝื่อน แก้ไข้ทุกชนิด แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้บิด ท้องเสีย
- กิ่งก้าน รสขมเฝื่อน ใช้สีฟัน รักษาฟัน
[su_quote]บัญชียาจากสมุนไพร : ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ระบุการใช้คนทาในตำรับ “ยาห้าราก” มีส่วนประกอบของรากคนทาร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ มีสรรพคุณบรรเทาอาการไข้[/su_quote]