ชื่อสมุนไพร : ข้าวสารดอกใหญ่
ชื่ออื่น ๆ : ข้าวสาร(กลาง), เครื่อเขาหนัง(เหนือ), เคือคิก(สกลนคร), โอเคือ(ลาว), ไคร้เครือ(สระบุรี), เซงคุยมังอูมื่อ, มังอุยเหมื่อเซงครึย(กะเหรี่ยง-ลำปาง), เมืองสาร(ชุมพร)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : raphistemma pulchellum (Roxb.) well.
วงศ์ : ASCLEPIADACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นข้าวสารดอกใหญ่ เป็นพรรรไม้เถา ลำต้นนั้นจะเล้ก และเกลี้ยง และมีน้ำยางสีขาว
- ใบข้าวสารดอกใหญ่ จะออกเป็นคู่ตรงข้ามกัน คล้ายรูปไข่หรือรูปหัวใจ ตรงปลายใบของมมันจะแหลมมเป็นหางยาว ส่วนขอบใบนั้นจะเรียบและโคนใบจะเว้า มีความกว้างประมาณ 4-15 ซม. ยาวประมาณ 6-20 ซม. เนื้อใบนั้นจะบาง และด้านบนที่โคนเส้นกลางใบจะมีขนขึ้จนเป็นกระจุก ก้านใบจะยาวประมาณ 4-12 ซม. มีลักษณะเรียวและเล็ก
- ดอกข้าวสารดอกใหญ่ จะมีขนาดใหญ่ สีขาว ถ้าบานเต็มที่จะกว้างประมาณ 3-4ซม. ดอกนั้นจะออกเป็นช่อตามง่ามใบ ช่อหนึ่งจะมีดอกประมาณ 2-10 ดอก และก้านช่อจะยาว ประมาณ 5-10 ซม. ก้านดอกเล็กมากและยาวประมาณ 2-5 ซม.กลีบรองกลีบดอกมี 5 กลีบ คล้ายรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ตรงปลายจะกลมขอบกลีบนั้นบาง ตรงโคนนั้นจะเชื่อมติดกันยาว 3-4 มม. กลีบดอกทั้ง 5 กลีบนั้น จะมีสีขาว โคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง มีความยาว 12-18 มม. ปลายกลีบนั้นจะหนา และสั้นกว่าท่อดอกมาก เกสรนั้นจะมีอยู่ 5 กลีบ และมีความยาวประมาณ 10-12 มม. ซึ่งจะติดอยู่กับชั้นของเกสรเกสรซึ่งเชื่อมติดกัน
- ผลข้าวสารดอกใหญ่ จะมีลักษณะเป็นฝัก มีความยาวประมาณ 15 ซม. และโค้ง
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ผล ดอก และเมล็ด
สรรพคุณ ข้าวสารดอกใหญ่ :
- เมล็ด จะมี Cardiac glycoside ที่เป็นพิษ ใช้รักษาอาการไข้และขับเหงื่อ
- ราก เป็นยาหยอดรักษาตา แก้ตาแดง ตาแฉะ ตามัว
- ดอก และ ผล ใช้เป็นอาหาร