ชื่อสมุนไพร : กุ่มน้ำ
ชื่ออื่น ๆ : รอถะ (ละว้า-เชียงใหม่), อำเภอ (สุพรรณบุรี), เหาะเถาะ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Crateva religiosa Ham.
วงศ์ : CAPPARIDACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
- ต้นกุ่มน้ำ เป็นพรรณไม้ยืนต้น ลำต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 40 ซม. มีความสูงประมาณ 4-20 เมตร
- ใบกุ่มน้ำ ออกเป็นช่อ ใบมีลักษณะเป็นรูปหอก หรือรูปขอบขนานปลายใบแหลมเรียว โคนใบสอบแคบ ผิวเนื้อใบค่อนข้างหนา หลังใบมีสีเทาอมน้ำตาล ใต้ท้องใบมีขนระอองเป็นสีเทา เส้นกลางเส้นใบเห็นได้ชัด มีสีค่อนข้างแดงขนาดของใบกว้างประมาณ 0.5-2.5 นิ้ว ยาวประมาณ 2-9 นิ้วก้านใบมีรอยเป็นร่องไปตามยาว ตรงปลายก้านจะมีต่อมสีน้ำตาล มีขนาดประมาณ 1 มม. ขนาดของก้านยาวประมาณ 1.5-5.5 นิ้ว
- ดอกกุ่มน้ำ ออกเป็นช่อ ยาวประมาณ 4-6.5 นิ้ว ลักษณะของดอก มีกลีบรองกลีบดอกเป็นรูปไข่ หรือรูปรี ปลายกลีบแหลมเรียว มีขนาดยาวประมาณ2-3.5 มม. กว้างประมาณ 1.2-1.5 มม. สำหรับกลีบดอกมีลักษณะเป็นรูปค่อนข้างกลม รูปรีหรือรูปไข่ โคนกลีบกลมสอบแคบ ส่วนปลายกลีบจะมน กลีบดอกมีขนาดประมาณ 1.5-3 ซม. กว้างประมาณ 1.5-2 ซม. ตรงกลางดอกมีเกสรตัวผู้ ก้านเกสรมีสีม่วงมีทั้งหมดประมาณ 15-25 อัน
- ผลกุ่มน้ำ มีลักษณะเป็นรูปรี ผิวเปลือกหนามีสะเก็ดบาง ๆ ซึ่งจะเป็นสีเหลืองอมเทาขึ้นอยู่ทั่วไป ผลมีขนาดยาวประมาณ 5-8 ซม. เมล็ด มีลักษณะเป็นรูปเกือกม้า มีขนาดหนาประมาณ 2-3 มม. ยาวประมาณ 6-9 มม.
ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ, เปลือก, ดอก
สรรพคุณ กุ่มน้ำ :
- ใบ รสขมหอม ขับเหงื่อ แก้ไข้ เจริญอาหาร ระบาย บำรุงธาตุ ขับพยาธิ แก้ปวดเส้น แก้อัมพาต แก้โรคไขข้ออักเสบ แก้สะอึก ขับผายลม แก้ลมขึ้นเบื้องสูง
- ดอก รสเย็น แก้เจ็บในตา แก้ไข้ครั่นเนื้อครั่นตัว แก้เจ็บคอ
- ผล รสขม แก้ไข้
- เปลือกต้น รสขมหอม แก้สะอึก ขับผายลม ขับเหงื่อ แก้ในกองลม แก้กระษัย แก้ริดสีดวงผอมแห้ง ระงับพิษที่ผิวหนัง แก้ไข้ ขับน้ำเหลืองเสีย เป็นยาบำรุง ขับน้ำดี ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้อาเจียน แก้ลมทำให้เรอ ผสมรวมกับเปลือกกุ่มบก เปลือกทองหลางใบมน ต้มน้ำดื่ม เป็นยาขับลม แก้สะอึก กระพี้ รสร้อน แก้ริดสีดวงทวาร
- แก่น รสร้อน แก้นิ่ว ราก แช่น้ำกิน บำรุงธาตุ
[su_quote]ใบและกิ่ง มีสารไฮโดรเจนไซยาไนด์ซึ่งเป็นพิษ ไม่ควรกินสดควรดอง หรือต้มเพื่อกำจัดพิษก่อนกิน[/su_quote]
